Türkiye’nin Toprakları, Toprak Tipleri

Türkiye’nin toprakları ve toprak tiplerini öğreneceğiniz. Türkiye toprak çeşitleri bakımından zengin bir ülkedir. Toprak çeşitliliği fazla olan ülkemizde birçok farklı tarım ürünü de yetişmektedir. Toprak çeşitliliğinin fazla olmasında, yer şekillerinin kısa mesafede çok fazla değişmesi, iklim çeşitliliğinin fazla olması, farklı türde kayaçların yaygın olması, dış kuvvetlerin aşındırma ve biriktirme faaliyetlerinin yaygın olması ve diğer etmenler etkili olmuştur.

Kayaçlar fiziksel(mekanik) ve kimyasal yolla çözünmektedir. Karasal bölgelerde fiziksel, denizel bölgelerde ise kimyasal çözünme yaygındır.

Türkiye’nin Toprak Dağılış Haritası

Türkiye’nin Toprak Tipleri

a) Yerli (Zonal) Topraklar

Bu topraklar iklimin etkisiyle oluşmaktadır. Hemen hemene her bölgemizde iklime bağlı olarak yerli topraklar oluşmuştur. Bu topraklar, Kırmızı Renkli Akdeniz Toprağı, Kahverengi ve Kestane Renkli Bozkır Toprakları, Çernezyom ve Kahverengi orman topraklardır.

Kırmızı Renkli Akdeniz Toprakları (Terra Rossa)

• Akdeniz iklimlerinde kireçtaşının çözülmesiyle oluşan topraklardır.
• Kireçtaşı içindeki demir oranında dolayı, demirin oksitlenmesiyle renkleri kırmızıdır. 
• Bu topraklar Akdeniz ve Ege Bölgesi‘nde yaygındır.

Kahverengi Orman Toprakları

• Ormanların gür olduğu yerlerde orman örtüsü altında oluşan ve organik maddece zengin toprak türüdür.
• Bu topraklar yağışlı iklim bölgelerinde yıkanmanın etkisiyle kireçten arınmış ve asitli haldedir.
• Ülkemizde ne fazla Karadeniz Bölgesi ve Kuzey Anadolu Dağları’nın kuzeye bakan yamaçlarında Akdeniz’de ise Batı Torosların güneye bakan yamaçlarında bu topraklar görülür.

Kahverengi ve Kestane Renkli Bozkır Toprakları

• Yıllık yağış miktarının az olduğu karasal iklim bölgelerinde oluşan toprak türüdür.
• Ülkemizde bu topraklara iç ve doğu anadolu bölgelerinde rastlanır.
• Yıllık yağış miktarının 400 mm’nin altınd aolduğu sahalarda kahverengi bozkır toprakları oluşurken, yağış miktarının 400 mm’nin üzerinde olduğu sahalarda kestane renkli bozkır toprakları oluşmuştur.
• Organik madde ve humus bakımında fakirdir.
• Bu topraklarda tuz ve kireç oranı fazladır.
• Bu topraklarda genellikle tahıl tarımı yapılır.

Kara Topraklar (Çernezyom)

• Yaz yağışı alan Erzurum – Kars Platosu ve Doğu Karadeniz Dağları’nın orman üst sınırından sonra görülen alpin çayırlar altında oluşan toprak türüdür.
• Çayır bitki örtüsünün ayrışmasıyla organik madde bakımından zenginleşir.
• Dünya’nın en verimli toprakları arasında sayılır. Ancak bu toprağın bulunduğu bölgenin iklim koşullarının olumsuz olması, bu toprağın tarım amaçlı değilde, büyükbaş hayvancılık amacıyla kullanılmasına sebep olmuştur.

b) İntrazonal Topraklar

Ana kayaya bağlı oluşan topraklardır. Yamaç eğitiminin fazla olduğu bölgelerde yamaç boyunca malzemenin kırıntılı hale geçmesiyle oluşurlar. Ana kaynın özelliğine bağlı olarak değişilikler gösterirler.

Kumlu – Tüflü Topraklar

• Volkanik arazilerde tüflerin veya dış püskürük kayaçların ayrışmasıyla oluşan topraklardır.
• İri taneli olan bu topraklar, özellikle yumru köklü bitkilerin yetişmesi için elverişlidir.
• Bu topraklara ülkemizde Nevşehir çevresinde rastlamak mümkündür.

Vertisoller (Dönen Topraklar)

• İçlerinde bol miktarda kil bulundururlar.
• Trakya bölgesinde dönen topraklar, Anadolu’da ise taş doğuran topraklar olarak bilinirler.
• Kurak dönemlerde yağış azlığı ile çatlayan toprak boşluklarına yağışlı dönemlerde suların dolmasıyla alt horizonlardaki kayalar yüzeye çıkar.
• Sulama ile tarımsal verimlilikleri artan bu topraklar üzerinde özellikle Trakya bölgesinde ayçiçeği tarımı yapılmaktadır.

Tuzlu Topraklar

• Eski göl tabanları veya kapalı havzalarda oluşan topraklardır.
• Toprağın içindeki tuz oranının fazla olmasından dolayı tarıma elverişli değildir.
• Ülkemizde Tuz gölü çevresi ve Konya Ovası’nda bu topraklara rastlanır.

C) Azonal (Taşınmış) Topraklar

Alüvyal Topraklar

• Akarsuların taşıdıkları alüvyonları biriktirmeleri sonucunda oluşur.
• Ülkemizde delta ovaları ile iç bölge ovalarında alüvyal topraklar bulunur.
• Erzurum, Erzincan, Muş, Erbaa, Niksar ve Konya ovaları alüvyal toprakların geniş yer kapladığı bölgelerdir.

Kolüvyal Topraklar

• Su tutma kapasitesi bakımından oldukça düşük olan bu topraklar genellikle dikili tarım ve bahçe tarımı amacıyla kullanılmaktadır.
• Bu topraklara ormanlık alanlarda sıkça rastlanır.

Not: Ülkemizde, buzulların biriktirmesi sonucu oluşan Moren ve Rüzgarların etkisiyle oluşan Lös topraklarına fazlaca rastlanmaz. Bunu nedeni, ülkemizin matematik konumu itibariyle buuzl etki alanında olmaması ve çölleşmenin yaşanmamasıdır.

Ülkemizde en fazla etkili olan dış kuvvet akarsulardır ve akarsuların oluşturduğu alüvyal topraklar yaygındır.