Tarihe Yardımcı Bilim Dalları Nelerdir?

Tarih birçok bilim dalından yararlanır. Tarihe yardımcı bilim dalları çok çeşitlidir ve bu bilim dalları tarihin daha net anlaşılmasına yardımcı olur. Bu bilim dallarını kısaca ve ayrıntılı bir biçimde madde madde sizlere açıkladık. Tarihi olaylarda karmaşıklıklar da bu bilim dallarından yararlanılır. Çözülemeyen herhangi bir problemde bu bilim dalları yardımcı olur. İnsanın zaman içinde yaptıklarını olay ve olgu yönünden ele alan tarih bazen tek başına yetersiz kalmaktadır. Bu durumda tarihe yardımcı bilim dalları büyük bir öneme sahip oluyor.

Örneğin bir tarihçi askeri, siyasi coğrafi, sosyal veya biyografik bir eser oluştururken sadece tarihle sınırlı kalmaz, tarihe yardımcı diğer bilim dallarına da ihtiyaç duyar. Tarih çok yönlüdür. Diğer bilim dallarıyla birlikte çalışır ve ortaya daha net veriler koyar.

Tarihe Yardımcı Bilim Dalları Kısaca

Tarihe yardımcı bilim dalları kısaca madde halinde anlatılmıştır.

• Coğrafya: Tarih konusunun geçtiği bölgelerin ve iklimlerin etkileşimini inceler. Tarihin konusunun coğrafi nedenlere göre açıklanmasına yardımcı olur.

Örnek: Bedir Savaşında Müslümanlar su kaynaklarının bulunduğu bölgeleri su ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra düşmanların eline su kuyularının geçmesini önlemek için bu kuyuları tahrip etmişlerdir.

• Filoloji: Dil bilimi demektir. Tarihi devirlerde konuşulan dillerin günümüz dillerine uyarlanıp anlaşılmasına yardımcı olur.
• Kronoloji: Sıralama bilimidir. Tarihte yaşanan olayları tarihlerine göre sıraya koyar. Böylelikle tarih daha kolay anlaşılır.

Örnek:

1881: Selanik’te doğdu.
1893: Askeri Rüştiye’ye girdi ve Kemal adını aldı.
1895: Selanik Askeri Rüştiyesi’ni bitirdi, Manastır Askeri İdadisi’ne girdi.
1899 Mart 13: İstanbul Harp Okulu Piyade sınıfına girdi.
1902 Harp Akademisi’ne girdi ve burada gazete çıkardı.

• Arkeoloji: Kazı bilimi demektir. Özellikle tarih öncesi dönemlerin yani yazının bulunmadığı dönemleri kazı çalışması yaparak aydınlatmaya yardımcı olur.
• Paleografya: Eski yazı bilimi demektir. Tarih boyunca toplulukların kullanmış oldukları eski yazıları inceler. Örneğin: Mısır hiyeroglifi, Sümerlerin çivi yazısı, Türklerin Orhun ve Uygur abideleri gibi, bu bilim dalı tarih öncesi çağlarda kullanılmaz. Çünkü tarih öncesi çağlarda henüz yazı icat edilmemişti.
• Antropoloji: İnsan ırk bilimidir. Tarih boyunca yaşayan insanların ırklarını inceler ve sınıflandırır.
• Diplomatik: Geçmiş dönemlerde yapılan antlaşmaları siyasi belgeleri, fermanları, beratları, yazışmaları inceler.
• Etnografya: Toplumların kültür ve geleneklerini inceleyen bilim dalıdır.
• Sosyoloji: Toplum bilimidir. Tarih olayların toplumsal boyutlarını ele alır ve toplumsal yönden değerlendirir.
• Kimya: Tarih boyunca kullanılmış araç gereçler hakkında bilgilerin öğrenilmesine katkıda bulunur.
• Nümizmatik: Eski paraları inceleyen bilim dalıdır. Toplumların ekonomik yapılarını ortaya koyar.
• Epigrafi: Eski kitabeleri inceler. Göktürk Kitabeleri ve Kültepe yazıtları bu bilim dalı sayesinde incelenmiştir.
• Toponomi: Yer adlarını inceleyen bilim dalıdır.
• Heraldik: Arma ve mühürleri inceleyen bilim dalıdır.

Yazı Öncesi Devirleri İnceleyen Bilim Dalları

Yazı icat edilmeden önce Tarihi devirler vardı. Yazı öncesi olarak nitelendirilen bu devirleri inceleyen bilim dalları şunlardır.

• Arkeoloji: Kazı Bilimidir. Toprak ve su altında kalan tarihi eserlerin ortaya çıkarılmasına yardımcı olur. Arkeoloji tarihe yardımcı bilim dalları arasında ilk sıralarda yer alıyor.

Örneğin: Çatalhöyük, Gordion, Alacahöyük ve Alişar’da yapılan arkeolojik kazılarla tarih öncesi çağlar hakkında daha detaylı bilgiler elde edilmiştir.

• Etnografya: Toplumların geleneklerini, örf ve adetlerini inceleyen bilim dalıdır.
• Antropoloji: İnsan ırk bilimidir. Irkların gelişimini ve kültürlerin incelenmesine yardımcı olur.
• Coğrafya : Tarihi olayların meydana geldiği yerlerin iklim ve çevre özellikleri hakkında bilgi verir ve neden-sonuç ilişkisinin kurulmasına yardımcı olur.
• Kimya: C14 metot yöntemini kullanarak tarih öncesi ele geçirilen eserlerin yaşlarının hesaplanmasına yardımcı olur.

Yazı Sonrası Devirleri İnceleyen Bilim Dalları

Yazı icat edildikten sonra yazı sonrası devirler ortaya çıkmıştır. Bu devirlerde tarihi olaylar daha somut incelenmeye başlanmıştır.

• Paleografya: Yazı bilimidir. Eski yazıların okunmasına ve günümüz dillerine uyarlanmasına yardımcı olur.
• Epigrafi: Kitabeler bilimidir. Kitabeler, anıt taşları ve mezarların incelenmesine yardımcı olur.
• Filoloji: Dil bilimidir. Tarih boyunca toplulukların konuştukları dilleri inceler ve sınıflandırır. Tarihe yardımcı bilim dalları arasında en önemli bilim dallarından biridir.
• Nümizmatik: Para bilimidir. Tarih boyunca kullanılan bütün paraları inceler ve toplumların ekonomik yaşayışları hakkında bilgi verir.
• Kronoloji: Zaman bilimidir. Olayları zamana göre sıralar ve tarihin kolay öğrenilmesine yardımcı olur.
• Sosyoloji: Toplum bilimidir. Toplumları bir bütün halinde inceler ve toplumların yaşayışları hakkında bilgiler edinilmesine yardımcı olur.
• Diplomatik: Siyasi belgelerde denilebilir. Devletlerin iç ve dış yazışmalarıyla antlaşmaları birlikte inceler ve siyasi olaylarla ilgili bilgiler verir.
• Hukuk: Toplumun siyasi, kültürel ve iktisadi hakkında araştırmalar yapar ve tarihe yardımcı bilim dalları arasında yer alır.
• Edebiyat: Toplumların tarih boyunca meydana getirdikleri söz ve yazı eserlerini inceler ve tarihe yardımcı olarak olayların aktarılmasına yardımcı olur.
• İstatistik: Tarihi olaylar hakkında veriler toplar ve bunları sayısal olarak ifade eder.
• Heraldik: Arma bilimidir. Devlerin armalarını inceler ve mühürleri de inceler.
• Sanat tarihi: Tarihi eserlerin sanatsal değerlerini ortaya koyarak toplumların yaşayışları hakkında bilgiler verir.